Soga om volsungane đŸ—“ïž

Omsettar: Magnus Rindal

Land og sprÄk: Island og norrÞnt? eller islandsk?

År: Lenge sidan, men denne omsetjinga kom i 1974

I fjor, 2021, las eg Edda-en for fyrste gong og det var ein Stor opplevelse! Anbefales! Og der, blandt heltedikta/kjempekvada, er det ein haug med kvad som heng saman – dei hĂžyrer til den same historia. Men dei er ikkje eit stort kvad som Odysseen eller noko slikt. Det er berre ein haug med kvad som tydeleg hĂžyrer saman, om enn pĂ„ ein litt kronglete mĂ„te. Volsungesagaen er alle desse kvada fortalt som ein historie. SĂ„ den mĂ„tte eg jo sĂ„ klart lese! Volsungane er altsĂ„ etterkommarane av Volsung og ikkje Vols-ungane. Og som alle andre sagaer sĂ„ er historia eigentleg ein heil haug med historier og ikkje ein historie med noko tydeleg hĂžgdepunkt. Kanskje Sigurd som slĂ„st med draken kan kallast eit hĂžgdepunkt – det er i alle fall mest kjent, men eg hadde jo alt lest det fĂžr i kvadet FĂ„vnesmĂ„l (kvadet og soga er nesten heilt like i handling) og den drake-fighten er eksepsjonelt udramatisk.

Helge Hundingesbane, storebror til Sigurd, er sĂ„ vidt nemnt i soga, men i Edda-en har han to soger! Her i soga fĂ„r Sinfjotle mykje meir plass, han bruker tenĂ„ra sine pĂ„ Ă„ vere ulv i lag med far Sigmund! SĂ„ spydighetane til Granmar heng faktisk pĂ„ greip! Og Oddrun
 dama Gunnar elskar men aldri fĂ„r
 hĂžyrer me berre akkurat ‘det’ om: at Gunnar vil elske ho men aldri fĂ„ ho. Me fĂ„r bli med Gunnar heilt til dagen han dĂžyr men aldri dukkar denne sĂ„kalla Oddrun opp. Kven er ho?! (men ho har eit kvad (OddrungrĂ„ten) og der stĂ„r det at Oddrun er systera til Brynhild). Og Brynhild ho fĂ„r visst eit barn med Sigurd, Aslaug, som blir satt sjĂ„ ein fosterfar og aldri hĂžyrt frĂ„ igjen i soga. Eg mĂ„tte snoke pĂ„ wikipedia og Aslaug er visst med i ei anna soge, soga om Ragnar Lodbrok.

Det som var definitivt mest spennande for meg var alt om Brynhild 💖. Brynhilds liv og kjensler var spennande. Ho er ei valkyrie, heilt via til slĂ„ssing ogsĂ„ er ho svĂŠrt klok. Ho veit at ho og Sigurd ikkje er meint for kvarandre, Sigurd er meint for Gudrun. Men til tross for at ho veit at lagnaden ikkje er pĂ„ deira side sĂ„ forelskar dei seg likevel og dei sver eidar pĂ„ at det berre er dei to for alltid. Ein stor gjengangar i soga er at ingen kjem unna lagnaden, dei gjentar det heile tida.

Seie eller teie,
du sjÞlv deg rÄde
men lagnaden likevel styrer

Og heller ikkje Brynhild og Sigurd kan unngĂ„ si lagnad sĂ„ deira lykkelege kjĂŠrleik tar brĂ„tt slutt, fordi pĂ„ grunn av ein glĂžymedrikk sĂ„ blir Sigurd gift med Gudrun (glĂžymedrikk er forresten femti gonger betre enn kjĂŠrleiksdrikk, fordi det betyr at Sigurds kjĂŠrleik til Gudrun er ekte den ĂČg). Men det er ikkje slutt der. Seinare vil Gudruns bror, Gunnar, gifte seg med Brynhild, men Brynhild har hĂžge krav: friarane mĂ„ ri gjennom ein eldvegg. Gunnar klarar ikkje dette (mest fordi hesten ikkje vil men...) sĂ„ Sigurd mĂ„ gjere det i svigerbrorens ham, altsĂ„ dei skiftar kroppar pĂ„ magisk vis. Og slik er det, teknisk sett, Sigurd som frir til Brynhild pĂ„ heroisk vis utan at ho veit det! Og ho seier ja og gifter seg med Gunnar – og slik blir ho gifta inn i same familie som Sigurd er gifta inn i, og no bur dei i same slott utan Ă„ ha noko med kvarandre Ă„ gjere. Det kan ikkje vere sĂŠrleg lett for Brynhild, for ein situasjon Ă„ hamne i! Brynhild blir sint, men Sigurd har visst godtatt heile greia.

Eg elska deg meir enn meg sjĂžlv endĂ„ om eg vart sviken – og det kan vi ikkje endre no – for alltid nĂ„r eg sansa meg, sĂžrgde eg over at du ikkje vart kona mi. Men eg heldt det unna meg sĂ„ godt eg kunne medan eg var i kongshalla, og slo meg til tols med at vi var saman alle.

Det ender ille: Brynhild svik Sigurd sÄ Sigurd blir myrda og sÄ hoppar ho pÄ bÄlet saman med han. Det er ikkje akkurat ein lykkeleg slutt (og i alle fall ikkje for Gudrun som blir gifta vidare til Brynhilds bror som ho ikkje fordrar i det heile tatt) men eg set pris pÄ at Brynhild er ei krigersk valkyrie til siste slutt. Ho er den ho er. FrÄ no av vil eg tvinge hjernen min til Ä assosiere Brynhild meir med denne tragiske og umoglege kjÊrleikshistoria enn drops.

Siste tankar: SjÄ Atle, nÄr Gunnar og Hogne er i trÞbbel, sÄ fÄr me ein sÄnn Smeden og bakaren-situasjon med Hogne og ein trÊl, og det likte eg fordi det synst eg er ein sÄ morosam/trist historie (og ganske sÄ i strid med temaet: 'ingen kan unngÄ lagnaden!' - men fortvil ikkje ... ingen kan unngÄ sin lagnad). OgsÄ likte eg den gongen mens Sinfjotle og Sigmund budde saman i skogen og Sigmund testar kor mannemannete sonen Sinfjotle er, og dÄ kom denne velsigna bakehistoria:

Sidan gĂ„r han etter veden, og dĂ„ han kjem tilbake, er Sinfjotle ferdig med Ă„ bake. DĂ„ spĂžr Sigmund om han hadde funne noko i mjĂžlet. «Ikkje er eg utan mistanke,» seiar han, «om at det ikkje har vore noko levande i mjĂžlet dĂ„ eg tok til Ă„ knĂČde, men eg har knĂČda med det som i var.» DĂ„ ler Sigmund.

Til biblioteket