Napolikvartetten 🗓️

Då eg var sjuk med lungebetennelse bestemte eg meg for å høyre desse bøkene på lydbok, eg synst dei fungerte godt å bli lytta på: opplesaren hadde ein behageleg stemme og teksten var lett å henge med på. Det er ein god del folk å halde styr på, men eg trur det var helst eit problem i fyrste bok, særleg fordi andre bok starta med rolleliste slik at eg fekk stadfesta ordentleg kven alle var og eg følgde nøye med slik at det ikkje skulle bli eit problem seinare. Bøkene er forresten omsett til nynorsk som var ein gledeleg overrasking! Det er snakk om fire bøker, eller ei stor bok i fire bind. Sida eg las dei alle ein etter ein så er det ikkje heilt tydeleg for meg kor den eine boka endar og neste begynner – eg las dei som ei stor bok og det fungerte kjempefint.

Historia er lang, strekker seg over omkring seksti år og omfattar mykje om det nære venskapet til hovudpersonane, nabolaget dei veks opp i og heile Italia. Og på kvart nivå kan det kjennast som eit eventyr som blir fortalt, eit eventyr om monster. Ein youtube-video eg såg på kopla bøkene til gresk mytologi som Ferrante har sagt har vore viktig inspirasjonskjelde i livet og forresten heiter hovudpersonen Elena Greco. Videoen fokuserte særleg på historia om Minotauros i labyrinten og Ariadne med sin raude tråd. Jentene er begge Ariadne, venskapet deira raude tråd, labyrinten er patriarkatet og målet deira er å enten komme seg ut eller å sjølv bli Minotauros i labyrinten.

Hovudpersonane er forteljaren Elena og venninna Lila. Historia er skriven som ein memoar (kva er ein memoar?) eller biografi om Lila etter at ho som sekstiåring sletter seg sjølv frå verda og forsvinn. På trass set Elena seg ned og gjenskapar Lila og tvinger Lila til å finst, sjølv om ho eigentleg spesifikt ikkje har fått lov av det. Altså heilt frå starten blir forholdet deira skildra som ganske lunefullt. Eg trur det står i boka at dei aldri opplevde suksess i livet samstundes – det er heile tida ein slags dragkamp mellom dei. Dei veks begge opp i eit fattigsleg nabolag i Napoli, Nabolaget. Samfunnet er prega av skumle og dominerande menn, både heime for ungane og ute på gata for dei vaksne – hovudskumlingen Don Achille driv definitiv på med noko shady skitt: det vil sei han er den fyrste Minotauros og ikkje minst fascist, sjølv dei vaksne er redd han. Elena og Lila er klassekameratar og begge to er blant dei flinkaste på skulen, men det som blir opphavet til den store forskjellen til Elena og Lila er at Elena får lov til å fortsette utover barneskulen mens Lila må bli heime, hennar familie er mykje strengare og valdelegare.

Elena er stadig sjalu på Lila, ho er redd for at alt ho har fått til i livet, ho er forfattar, er eigentleg basert på idear som kjem frå Lila. At om Lila hadde fått sjansen til å skrive hadde alle sett at alle Elenas idear eigentleg var Lila sine og Lila kan skrive om dei mykje betre. Elena får sjansen til å rømme byen mens Lila får bli. Lila må gjennom mange prøvelsar men blir etter kvart, som den youtube-videoen sa, ein Minotaurus sjølv, i alle fall blir ho ein del av Napoli.

Eg synst det er interessant kor ofte bøkene nemner språket dei ulike folka snakkar på, om dei snakkar italiensk eller dialekt. Det blir sett på som meir intellektuelt og respektabelt å snakke italiensk, som både Elena og Lila er gode i, mens dialekt er mykje meir råare og fullt med banning og kanskje ærlegare, og Lila byrjar etter kvart å bruke meir og meir dialekt. Naturlegvis er italiensk berre ein annan dialekt som har blitt opphøgd av grunnar eg ikkje veit, og dialekt er ikkje dårleg språk, det er deira språk. Eg hugsar ikkje kven som sa det men nokon nemnar at dei ordentlege hjartesaker kan ein berre diskutere på dialekt, på italiensk blir det for overflatisk – og det forstår det jo så godt. Ikkje at det hadde falt meg inn å endre på dialekta for ein diskusjons skuld, men eg veit sjela reagerer annleis på bokmål og nynorsk (nynorsk når lenger inn mot mi sjel).